Mojsijevo ime bi moglo da znači „dete Nila“, što bi bilo u saglasju sa predanjem da ga je faraonova ćerka pronašla u reci Nil dok je bio beba. Prema tom predanju, Mojsija je odgojila princeza, a kada je odrastao ubio je Egipćanina koji je maltretirao roba. Bežeći od odmazde, otišao je u madijamsku pustinju gde je oženio ćerku sveštenika. Predanje dalje kaže da je Mojsije, dok je napasao stado svog tasta, naišao na gorući žbun kupine kroz koji mu se obratio Bog, a Mojsije je od božanstva zatražio da mu se predstavi imenom.
Ime i način oslovljavanja Boga je tema i inspiracija za rasprave koje traju milenijumima. Dodatnu komplikaciju je obezbedila činjenica da se na hebrejskom ne zapisuju samoglasnici, pa je odgovor Boga na pitanje kako se zove, zapisan u obliku tetragrama, četiri suglasnika JHVH, koje je u izgovoru potrebno dopuniti samoglasnicima. Tetragram se najčešće tumači kao „Ja sam onaj koji jesam“, a dopunjava kao Jahve, mada zbog izraelićanske tradicije izbegavanja izgovaranja božijeg imena, možemo da se pitamo da li je izvorni izgovor uopšte sačuvan. U jevrejskoj tradiciji je čak i zapisivanje ovog imena izbegavano u tom svetom, četvoroslovnom obliku, pa je umesto toga korišćen oblik Adonaj što se može prevesti kao – moj gospodin.
Posebnu dimenziju priče dobijamo ako se osvrnemo na arheološke nalaze i istorijske izvore u kojima ovo predanje nema mnogo uporišta. O celoj epizodi koja ja obrađena u knjizi Izlaska, a koja govori o izraleskom narodu porobljenom u Egiptu, kao i Mojsijevoj misiji, koji po nalogu Boga iz Egipta izvodi ceo taj narod, u istorijskim zapisima nema ni pomena. Time se dovodi u pitanje i koliko je toga u Mojsijevoj ličnosti istorijskog, budući da je prema Bibliji ova migracija uključivala oko 2 miliona ljudi u periodu kada se u Egiptu vrlo detaljno zapisuju bitna dešavanja.
U to vreme Hananska oblast je naseljena sa više stočarskih plemena koja se klanjaju velikom broju božanstava o kojima su ostali zapisi. Među tim božanstvima se ne pominje Jahve pa deluje sasvim moguće da je u pitanju pojava novog božanstva na koje se moglo naići u madijamskoj pustinji. Dotadašnji bog Izraelićana bio je mnogo bolje dokumentovan bog El, čije ime je sadržano i u imenu države Izrael sa značenjem „El istrajava“. Sukob između starog i novog božanstva je opisan i u knjizi Izlaska kada Mojsije silazi sa sinajske gore noseći table sa 10 božijih zapovesti. On tada zatiče narod koji se moli zlatnom teletu, što je jedan od načina prikazivanja Ela, jer je narod odlučio da se dok isčekuje Mojsija pomoli svom starom božanstvu. Bes Mojsija i razbijanje tabli predstavlja simbolično i prelazak sa monolatrije u kojoj se klanja jednom vrhovnom bogu, ali se ne negira postojanje drugih nižih bogova, na monoteizam koji osporava postojanje svih drugih bogova osim jednog.
Ujedinjenje izraelitskog naroda u kraljevstvo dovelo je do potrebe za verskim jedinstvom u kojem je monoteističko božanstvo imalo prednost. Izmirljivi pristup je sačuvan i u petoknjižju jer se imena dva boga često smenjuju, a na nekim mestima i dodaju jedno na drugo čime se dobija Jahve-El odnosno Jahve-Elohim.
Iako nam to spajanje dva božanstva može delovati nepoznato i daleko u savremenom monoteističkom hrišćanstvu, čak i danas se mogu prepoznati ostaci ovog sukoba koji su sačuvani i u našem prevodu božijeg imena jer ga često navodimo upravo dvojno – Gospod Bog.
PARALAKSA PREPORUČUJE:
KNJIGA: “Bog” – Reza Aslan
KNJIGA: “Istorijski Isus, pre Hrista” – Milan Vukomanović
KNJIGA: “Biblija” – Prevod Starog zaveta Đura Daničić, prevod Novog zaveta Vuk Stefanović Karadžić.
VIDEO: Did Moses Exist? – UsefulCharts
